Τους τελευταίους μήνες, σε κάποιο κτίριο κεντρικού δρόμου
της Αθήνας, υπάρχει αναρτημένη μια τεράστια διαφημιστική πινακίδα με μεγάλα
κόκκινα γράμματα που λέει: ΔΕΝ ΕΙΣΑΙ ΜΟΝΟΣ!
Αναμφίβολα, αυτή η διαφήμιση
εκφράζει μια από τις μεγαλύτερες ανησυχίες των ημερών μας.
Η μοναξιά είναι μία
από τις πιο κοινές ανθρώπινες εμπειρίες ανά τους αιώνες. Φαίνεται, όμως, ότι η
σύγχρονη κοινωνία μας, και ειδικότερα ο Δυτικός πολιτισμός, την έχει φέρει στο
προσκήνιο ως ένα πολύ σημαντικό θέμα. Θεωρείται ως η ρίζα των ασθενειών της
κοινωνίας μας, όπως οι απόπειρες αυτοκτονίας, ο αλκοολισμός, ο εθισμός στα
ναρκωτικά, οι ψυχοσωματικές ασθένειες, ακόμη και τα αυτοκινητιστικά ατυχήματα.
Η αλήθεια είναι ότι η σημερινή κοινωνία μάς αναγκάζει να αισθανθούμε τη
μοναξιά μας με έναν τρόπο που δεν μπορούμε να αρνηθούμε. Ο τρόπος ζωής μας όχι
μόνο δημιουργεί, αλλά εκφράζει και ενισχύει τη μοναξιά μας. Μας αφήνει γεμάτους
απόγνωση και οδυνηρή θλίψη. Είναι μια πολύτιμη πληγή, κάτι που προσπαθούμε να
αποφύγουμε αλλά παράλληλα και να συντηρήσουμε.
Υπάρχει ένα σημαντικό επίπεδο μοναξιάς στις κοινές εμπειρίες των ανθρώπων που δεν είναι όμως καθολικό. Σ’ αυτό το πρώτο επίπεδο, εκείνοι που έχουν ευλογηθεί με μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή, με επαγγελματική επιτυχία, με συνάδελφους που είναι και φίλοι, μπορεί να μην αισθάνονται τόσο μόνοι όσο εκείνοι που είναι αποκομμένοι από τις οικογένειές τους και τα αγαπημένα τους πρόσωπα, όπως οι άστεγοι ή αυτοί που υποφέρουν από φτώχεια, οι απόκληροι της κοινωνίας ή οι πληγωμένοι από πολέμους.
Υπάρχει, επίσης, ένα ακόμη επίπεδο μοναξιάς που είναι κοινό σε όλους μας. Πρόκειται για τη μοναξιά ως «καθολική» ανθρώπινη εμπειρία. Βέβαια, υπάρχουν παραλλαγές σχετικά με αυτή την εμπειρία. Κάποια πράγματα που κάνουν τους ανθρώπους στη Δύση να νιώθουν μοναξιά δεν κάνουν άλλους στην Ανατολή να νιώθουν μόνοι. Υπάρχει ένα είδος μοναξιάς που πολλές γυναίκες βιώνουν (την οποία πολλοί άνδρες δυσκολεύονται να καταλάβουν), όπως ακριβώς και ένα είδος μοναξιάς που βιώνουν οι άνδρες (την οποία κάποιες γυναίκες αδυνατούν να κατανοήσουν). Εμείς, ως μεγαλύτεροι, βιώνουμε τη μοναξιά με διαφορετικό τρόπο από εσάς που είστε νεότεροι, και το γεγονός ότι δεν μπορούμε να αισθανθούμε πλήρως αυτή τη διαφορά είναι μια από τις σημαντικότερες αιτίες για το χάσμα των γενεών. Για να μπορέσουμε να γεφυρώσουμε αυτό το χάσμα, πρέπει όλοι να κατανοήσουμε ότι, σε όλα τα στάδια της ζωής μας, ο καθένας μας προσπαθεί να εμβαθύνει στο ίδιο το μυστήριο της ανθρώπινης συνείδησης: «Ποιος είμαι; Που ανήκω; Ποιον μπορώ να εμπιστευτώ;» Απαντώντας σε αυτά τα ερωτήματα, προσπαθούμε όλοι να επιβεβαιώσουμε την προσωπική μας ύπαρξη σε σχέση με τον κόσμο γύρω μας. Παλεύουμε να ισορροπήσουμε τη μοναδικότητα του εαυτού μας (του δικού μας «Εγώ») με τον κόσμο των διαπροσωπικών σχέσεων (το «Εμείς»), και να συνειδητοποιήσουμε τα όρια και τους περιορισμούς της ανθρώπινης κατάστασής μας. Αυτό που είναι κοινό για όλους μας σε αυτή την αναζήτηση της προσωπικής ταυτότητας είναι ότι συναντάμε τον αποχωρισμό και το θάνατο, τη νοσταλγία και τη μοναξιά. Το χειρότερο από όλα αυτά είναι η μοναξιά.
Τι σημαίνει όμως να είσαι μόνος; Η μοναξιά είναι κάτι περισσότερο από μια εμπειρία. Δεν μπορεί να περιοριστεί σε ένα συγκεκριμένο συναίσθημα ή σε μια ομάδα συναισθημάτων (θλίψη, θυμός, κ.τ.λ.). Είναι μια ανθρώπινη κατάσταση. Το να είσαι άνθρωπος σημαίνει να είσαι μόνος σε κάποιο σκοτεινό και βαθύ μέρος της ψυχής σου που είναι κοινό σε όλους.
Υπάρχει μια θετική πλευρά στο να είσαι μόνος που αποτελεί μια φυσική κατάσταση. Ο καθένας μας είναι μια οντότητα η οποία δεν θα υπάρξει ποτέ ξανά, μια οντότητα που έχει δημιουργηθεί ώστε να ενσωματωθεί στη χάρη και στη Βασίλεια του Θεού. Η φράση του Αγίου Συμεών “μόνος με τον Μόνον” εκφράζει στο έπακρο την έννοια αυτή: εκφράζει μια κατάσταση ύπαρξης. Όταν διαβάζω τη φράση του Αγίου Συμεών, σκέφτομαι πάντα τον Αδάμ και την Εύα στον Παράδεισο, πριν από την Πτώση. Συμμετείχαν ο ένας στη «μοναδικότητα» του άλλου και βίωσαν τη μοναδικότητα του Τριαδικού Θεού, σχηματίζοντας μια καθολική αρμονία μοναδικότητας και ενότητας. Προκειμένου να αναπτυχθούμε σωματικά, ψυχολογικά και πνευματικά, είναι απαραίτητο για εμάς να αντιμετωπίσουμε τη μοναδικότητά μας ως πρόσωπα. Επειδή δεν είμαστε πλέον στον Παράδεισο και ζούμε στην κοσμικότητα αυτού του κόσμου, αυτή η αντιμετώπιση είναι συχνά μια πολύ μοναχική διαδικασία.
Υπάρχει, βέβαια, και μια αρνητική πλευρά στο να είσαι μόνος. Είναι να ζει κανείς χώρια από τους άλλους, κάνοντας έτσι τη μοναξιά μια αφύσικη κατάσταση. Επειδή δεν βρισκόμαστε κοντά στον Κύριο και Δημιουργό μας, σημείο αναφοράς μας έχει γίνει πλέον ο «εαυτός μας». Αρνούμαστε να δούμε τη μοναδικότητά μας σε σχέση με Εκείνον, αρνούμαστε να γίνουμε κοινωνοί της Θεϊκής του Φύσης. Αποκομμένοι από την καθολικότητα της αγάπης Του, παραμένουμε απομονωμένοι και προσπαθούμε μάταια να φτάσουμε την ολοκλήρωση, την πληρότητα και την αρμονία από μόνοι μας και μέσα μας. Επομένως, πιστεύουμε ότι είναι απαραίτητο να καθησυχάζουμε τον εαυτό μας, ότι έχουμε αγγίξει την πληρότητα, πριν να συνδεθούμε αληθινά με τους άλλους. Όλα έξω από τον εαυτό μας γίνονται αντικείμενα που διευκολύνουν την ατομικιστική μας ανάγκη να νιώθουμε πληρότητα. Όλα και όλοι αποτελούν αντικείμενα προς εκμετάλλευση. Εφόσον δεν ζούμε σε καθολική ενότητα με το Θεό, το μυαλό μας λειτουργεί χωριστά από την καρδιά και τη θέλησή μας. Λέμε κάτι, αισθανόμαστε κάτι άλλο και θέλουμε κάτι εξ ολοκλήρου διαφορετικό. Επειδή οι σχέσεις καλλιεργούνται χωριστά από το πλαίσιο της αγάπης, από το μυστήριο της ακατάληπτης αγάπης του Θεού, οι σχέσεις που εμείς καλλιεργούμε γίνονται επιφανειακές και γεμάτες υποκρισία. Κατά συνέπεια συνεχίζουμε μάταια να σχετιζόμαστε με τον εαυτό μας και τον κόσμο, απομένοντας μόνοι με τον εαυτό μας σε έναν κόσμο γεμάτο από μοναξιά, προσπαθώντας να ικανοποιήσουμε τις προσωπικές μας ανάγκες και να επιβεβαιώσουμε την ύπαρξή μας. Έτσι, ο άνθρωπος σήμερα μοιάζει με πελεκάνο ερημικό, με νυχτοκόρακα μέσα στα χωράφια. Έχει μείνει ξάγρυπνος σαν το σπουργίτι πάνω στη στέγη και οι συνάνθρωποί του τον χλευάζουν. (Ψαλμοί 101:7-9).
Ο μοναχικός άνθρωπος ζει μια κενότητα. Αυτό είναι και το κυριότερο πρόβλημα του σύγχρονου ανθρώπου. Πολλοί είναι εκείνοι που δεν ξέρουν τι θέλουν. Μπορεί να φαίνεται ότι θέλουν τα πάντα, αλλά έτσι εκφράζουν το κενό τους. Μπορεί ακόμη να μιλάνε για το τι «πρέπει» ή τι «δεν πρέπει» να κάνουν ή να θέλουν. Αλλά και σ’ αυτή την περίπτωση, επίσης, είναι προφανές ότι στην πραγματικότητα δεν έχουν αρχές και αξίες καλά εδραιωμένες μέσα τους, ότι δεν έχουν μια ολοκληρωμένη αίσθηση της πραγματικότητας των προσωπικών τους στόχων. Συχνά δεν έχουν ξεκάθαρη ιδέα του τι αισθάνονται. Είναι, επίσης, προφανές ότι δεν μπορούν να επιλέξουν. Επομένως, παρασύρονται από όλους και όλα που μπορούν να τους επηρεάσουν. Ένας τρόπος με τον οποίο μπορεί ο σημερινός άνθρωπος να αντιμετωπίσει το κενό που νιώθει είναι αναζητώντας κάποιο προσωπικό «γκουρού», ένα προσωπικό ίνδαλμα που θα τον ανακουφίζει από την ευθύνη να επιλέγει και να αποφασίζει για τον εαυτό του. Αλλά, αντί να βρει κάποιον που θα τον βοηθήσει να συνειδητοποιήσει ποιος είναι ως πρόσωπο, προτιμάει να βρει κάποιον που θα του πει ποιος να είναι. Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος προσπαθεί να ξεπεράσει τη μοναχικότητα και τη ματαιότητά του στις μέρες μας είναι μέσα από την εμμονή του όσον αφορά στις σεξουαλικές ανησυχίες, όχι τόσο με το να συνάπτει ερωτικές σχέσεις, όσο κυρίως με το να αποκτάει σεξουαλικές εμπειρίες. Ένας τρίτος τρόπος με τον οποίο προσπαθεί να γεμίσει το κενό του είναι δημιουργώντας διαπροσωπικές σχέσεις χωρίς όρια. Θέτει στις σχέσεις του μη ρεαλιστικές προσδοκίες με τρόπο που στη συνέχεια να γίνονται αποπνικτικές και να αποτελούν εμπόδιο στην ανάπτυξή του. Και οι τρεις προσπάθειες για να θεραπεύσει τη μοναχικότητα και τη ματαιότητα που νιώθει τον γεμίζει με μεγαλύτερο κενό καθώς και άδεια συναισθήματα, απογοήτευση και τρόμο. Επομένως, όπως λέει ο T.S. Elliot, ο άνθρωπος γίνεται «μια μορφή χωρίς σχήμα, σκιά χωρίς χρώμα, παραλυμένη δύναμη, γνέψιμο χωρίς κίνηση». Εξαιτίας αυτής της παραλυμένης δύναμης και του γνέψιμου χωρίς κίνηση, ο μοναχικός και κενός άνθρωπος αισθάνεται αδύναμος να κάνει κάτι αποτελεσματικό για τη ζωή του. Εξαιτίας της αδυναμίας του, αισθάνεται ότι απειλείται. Η ίδια αίσθηση αδυναμίας, το μόνο που καταφέρνει είναι να ενισχύει το αίσθημά της απογοήτευσης και της ματαιότητάς του. Εφόσον δεν υπάρχει διαφορά όπως κι αν νιώθει, πολύ γρήγορα σταματάει να θέλει ή να αισθάνεται, σηκώνοντας ένα τείχος ανάμεσα σε αυτόν και τα πιο πολύτιμα αγαθά της ανθρώπινης ζωής. Σε αυτό το στάδιο, έρχεται αντιμέτωπος με την αγωνία του θανάτου, την αγωνία της μη ύπαρξης, την αγωνία της απώλειας της υπάρξεώς του. Έτσι, η μοναχικότητα και η ματαιότητα που νιώθουμε μας φέρνουν πρόσωπο με πρόσωπο με τον ίδιο το θάνατο, σε σωματικό, ψυχολογικό και πνευματικό επίπεδο. Δεν υπάρχει απορία ότι αυτά που χαρακτηρίζουν το σύγχρονο άνθρωπο είναι η εμμονή του και οι ανασφάλειές του σε σχέση με το θάνατο. Είναι ενδιαφέρον ότι η διαφημιστική πινακίδα που ανέφερα στην αρχή της ομιλίας μου αφορούσε μια ασφαλιστική εταιρία. Μα, δεν υπάρχει μεγαλύτερη μοναξιά από το να περάσεις την εμπειρία του θανάτου μόνος σου.
Καθώς ενηλικιωνόμαστε και περνάμε μέσα από την περίοδο της εφηβείας, η μοναξιά και η κενότητα που νιώθουμε είναι περισσότερο παρούσες. Στην πραγματικότητα, η μοναχικότητα είναι ενδεχομένως το πιο χαρακτηριστικό σημάδι της εφηβικής ζωής, καθιστώντας τη μια από τις δυσκολότερες περιόδους της ανάπτυξης. Την περίοδο της εφηβείας είμαστε σε διαδικασία απόκτησης. Προσπαθούμε να αποκτήσουμε ένα αίσθηση κυριαρχίας στο σώμα μας που αλλάζει. Προσπαθούμε να αποκτήσουμε μια αίσθηση ανεξαρτησίας από την παιδική ηλικία, αγωνιζόμενοι να διακρίνουμε τι είναι σε αυτή τη φάση επιθυμητό, αναγκαίο, και κατάλληλο για τον εαυτό μας σε σχέση με το άμεσο οικογενειακό μας περιβάλλον και τον κοινωνικό μας περίγυρο. Τα ερωτήματα «Ποιος είμαι; Πόσο καλός είμαι; Είμαι ικανός να αγαπήσω και να αγαπηθώ;» είναι αγωνιώδη ερωτήματα που περνούν διαρκώς από το μυαλό μας. Αμφιταλαντευόμαστε ανάμεσα στην ανάγκη για αυτοαποδοχή και την ανάγκη να γινόμαστε αποδεκτοί από τους άλλους. Νιώθουμε την ανάγκη να επιβάλλουμε τον εαυτό μας, αλλά συγχρόνως να κρατήσουμε την παιδικότητά μας, ενώ άλλοι απαιτούν να είμαστε πιο υπεύθυνοι. Επομένως, υπάρχει ένα μεγαλύτερο αίσθημα αβεβαιότητας, ένας μεγαλύτερος φόβος αποτυχίας και απόρριψης, ένα αίσθημα ενοχής, και μια μεγαλύτερη ανάγκη για εμπιστοσύνη, επιβεβαίωση, ενθάρρυνση, οικειότητα και τρυφερότητα. Γι’ αυτό η φιλία είναι τόσο σημαντική σε αυτή την περίοδο της ζωής μας. Χωρίς τη φιλία, είναι αδύνατο να αντιμετωπίσουμε αυτά τα διλήμματα και τις προκλήσεις, ενώ, στην αναζήτησή μας για φιλία, ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις προσωπικές μας δυσκολίες και ανεπάρκειες. Εξαιτίας της προσωπικής μας αβεβαιότητας, εξαρτώμαστε και πολλές φορές παρασυρόμαστε τελείως από ορισμένες ομάδες «φίλων» από τις οποίες προσπαθούμε να αντλήσουμε αξίες, ήθη και ό,τι έχει προβληθεί ως “in” (αποδεκτό). Πολύ συχνά, οι φιλίες που αναζητούμε και ποθούμε δεν επιτυγχάνονται ποτέ. Είναι καταπληκτικό πως, την ώρα που η αποδοχή και η οικειότητα είναι τόσο αναγκαίες, υπάρχει τόσο μεγάλη απόρριψη και πόνος. Σήμερα, οι φιλίες έχουν γίνει πιο δύσκολες και σπάνιες. Σε έναν κόσμο όπου υπάρχει τέτοια έλλειψη εμπιστοσύνης, η έλλειψη φιλίας είναι ακόμη πιο προφανής. Στην πραγματικότητα, ζούμε σε μια εποχή όπου μας λένε με κάθε τρόπο και σε κάθε φάση ότι δεν πρέπει να δείχνουμε εμπιστοσύνη σε κανέναν! “Σε ποιον μπορώ να μιλήσω, τι μπορώ να πω;” Αυτού του είδους οι απορίες το μόνο που κάνουν είναι να αυξάνουν την έλλειψη νοήματος και την απάθεια. Για εσάς που είστε στην εφηβεία σήμερα, αυτές οι απορίες δεν μπορούν παρά να αυξήσουν το αίσθημα της ανασφάλειας και της μοναξιάς σας. Γενικά, σήμερα φαίνεται ότι δεν υπάρχουν ισχυρές κοινότητες στις οποίες μπορείτε να ακουμπήσετε, δεν υπάρχουν ορατά ιδανικά για τα οποία να αγωνιστείτε, δεν έχετε κάποιο ρεαλιστικό πρότυπο το οποίο να προσπαθήσετε να διατηρήσετε και να ενισχύσετε, ούτε κάποια βεβαιότητα ότι οι στόχοι και τα όνειρά σας θα εκπληρωθούν με κάποιο τρόπο. Έτσι, οδηγείστε συχνά στο θυμό, την επανάσταση και τη φυγή.
Μέσα σ’ αυτό το αίσθημα μοναξιάς, ματαιότητας και δυσπιστίας, η Μητέρα Εκκλησία μάς καλεί εδώ για να δούμε πώς μπορούμε να γίνουμε «Μέλη της Εκκλησίας – Πολίτες του Κόσμου». Με μια πρώτη ματιά, η διχοτόμηση αυτού του θέματος περικλείει σίγουρα ένα αίσθημα μοναξιάς. Ως μέλη της Εκκλησίας καλούμαστε να παραμείνουμε μέσα στον κόσμο αλλά να μην είμαστε «εκ του κόσμου», υποθέτοντας μια αίσθηση διαχωρισμού. Όντας πολίτες του κόσμου στον οποίο ζούμε τώρα, έναν κόσμο μίσους, εκμετάλλευσης και καιροσκοπισμού, δεν μπορούμε παρά να τρέφουμε αισθήματα φόβου, κενότητας και απογοήτευσης. Εντούτοις, στα πλαίσια της διχοτόμησης του θέματος του συνεδρίου μας, υπάρχει κάποιο μήνυμα ελπίδας και λύτρωσης, δεδομένου, ότι μας παρέχεται ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη μοναξιά μας.
Η ορθόδοξη ζωή, όπως εκφράζεται με την ασκητική και λειτουργική της παράδοση, βοηθά τον άνθρωπο να δει και να αντιμετωπίζει το υπαρξιακό κενό και τη μοναξιά του με δημιουργικό τρόπο. Δεν μας επιτρέπει να αποφύγουμε τη μοναχικότητα της ανθρώπινης ύπαρξής μας. Ο ρόλος μας ως Εκκλησία είναι να βγάλουμε τον άνθρωπο από τη μοναξιά του και να τον εντάξουμε σε μια κοινότητα μέσα στην οποία να μπορεί να εκπληρώσει και να εκφράσει τη μοναδικότητά του στο πλαίσιο της Αλήθειας μέσω της κοινωνίας. Έτσι, χρειάζεται να γίνουμε φίλοι με όλους, όπως λέει ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος, αλλά να παραμένουμε μόνοι. Ο Ισαάκ μας λέει στη συνέχεια, πάντως, ότι πρέπει να υπάρξει κάποιο διάστημα χωρίς ανταπόδοση, φυσική ή υπερφυσική. Προκειμένου ο κόσμος να αναζητήσει το Θεό και την Αλήθεια, είναι απαραίτητη η ύπαρξη του κόσμου μέσα στον όποιο υπάρχει το κενό. Αναφέρει ότι, αντί να δίνουμε άμεσες λύσεις στο πρόβλημα του ανθρώπου, πρέπει να του δίνουμε την ευκαιρία να παίρνει το ρίσκο να έρθει σε επαφή με τον εαυτό του, να επιχειρεί να έρθει σε επαφή με το κενό και τον θάνατο. Η αγάπη για την Αλήθεια σημαίνει την αντοχή απέναντι στο κενό μας και συνεπώς την αποδοχή της πραγματικότητας του θανάτου.
Κάτι τέτοιο μπορεί να καλλιεργηθεί στο ταμείο μας (στον ιδιαίτερο εσωτερικό και ιερό μας χώρο) μέσω της ησυχίας. Μόνο όταν κάποιος απομονωθεί στο ταμείο του μπορεί να έρθει σε επαφή με το κενό που αισθάνεται και το κενό αυτού του κόσμου. Μόνο τότε μπορεί να αποχωριστεί τον υλικό κόσμο. Προκειμένου να πετύχει αυτή την αποδέσμευση, πρέπει να βιώσει πόνο χωρίς να παρηγορηθεί με απόλυτα ανθρώπινους όρους. Τότε λοιπόν κατέρχεται η Άρρητη Παρηγοριά. Όταν εισέλθουμε στο ταμείο μας και βιώσουμε ότι είμαστε μόνοι, σιγά-σιγά βιώνουμε τη μοναδικότητά μας ως υιοί και θυγατέρες του Θεού. Τότε, όπως και ο Χριστός, μπορούμε να πούμε ότι, ακόμη κι αν είμαστε μόνοι σ’ αυτόν τον κόσμο, δεν είμαστε μόνοι μας διότι ο Πατέρας είναι μαζί μας (Ιωάννου 16:13).
Εάν δεν παραμείνουμε στην ησυχία του ταμείου μας και δεν αποδεχτούμε τη μοναξιά μας, τότε οι σχέσεις μας γίνονται απαιτητικές, επίμονες και άπληστες, γεμάτες ναρκισσισμό. Δεν θα βιώσουμε ποτέ τη μοναδικότητά μας ενώπιον του Δημιουργού μας. Δεν θα μπορέσουμε ποτέ να αποδεχθούμε πόσο πραγματικά ξένοι είμαστε σε αυτό το μάταιο και υλιστικό κόσμο. Μέσα στη μόνωσή μας, αποκτούμε μια αίσθηση της δικής μας προσωπικής ιστορίας στο πλαίσιο της ιστορίας της σωτηρίας. Μ΄ αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να συμβιβαστούμε με το παρελθόν μας, να συγχωρέσουμε και να αγαπήσουμε. Στην ησυχία του ταμείου μας, μπορούμε να ακούσουμε το κάλεσμα της Εκκλησίας – της κοινωνίας του Αγίου Πνεύματος. Συνειδητοποιώντας ότι είμαστε ξένοι σε αυτό τον κόσμο, με καρδιά συντετριμμένη και τεταπεινωμένη, διακρίνουμε τον πόνο στον κόσμο γύρω μας, αλλά παρόλα αυτά, μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα δώρα και τα ταλέντα που μας έχουν προσφερθεί, τα γνωστά και άγνωστα, και να στραφούμε προς την ευχαριστία και τη φιλοξενία.
Σήμερα, είμαστε τόσο οχυρωμένοι πίσω από τη μιζέρια μας διότι είμαστε τόσο δεμένοι με τα πράγματα αυτού του κόσμου. Ζούμε με τόση ζήλεια και δυσπιστία που δεν αναγνωρίζουμε τα δώρα και τα ταλέντα που έχουμε λάβει, και συνεπώς, δεν μπορούμε να αποδεχθούμε τα δώρα και τα ταλέντα των άλλων. Είμαστε σε επιφυλακή και αδυνατούμε να δείξουμε ευγνωμοσύνη. Έτσι, δεν αφήνουμε χώρο στον Χριστό να ζήσει μέσα μας και να μας προσφέρει την Αγάπη Του και δεν είμαστε ικανοί να αποδεχτούμε και να αγαπήσουμε τους άλλους. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει ότι αυτός είναι ο λόγος για την αίρεση – να μη μπορεί κανείς να ζήσει μέσα στην καθολικότητα της Αγάπης Του: «επειδή δεν αγαπούσαν τους αδελφούς τους, φθονούσαν εκείνους που ευημερούσαν, από τον φθόνο γεννήθηκε ο πόθος για δύναμη και εξουσία, και από τον πόθο για εξουσία γεννήθηκε η αίρεση».
Η έννοια της ευχαριστίας και της φιλοξενίας είναι να δημιουργηθεί χώρος στον εαυτό μας ώστε οι άλλοι να μπορούν να ζήσουν μέσα μας. Μόνο με αυτόν τον τρόπο η μοναδικότητά μας μπορεί να τελειοποιηθεί. Με αυτόν τον τρόπο, ομοιάζουμε στον Χριστό, «ο οποίος είναι ο προσφέρων και προσφερόμενος, προσδεχόμενος και διαδιδόμενος». Μέσω της φιλοξενίας και της Ευχαριστίας, η αποξένωση ανάμεσα στο Θεό και τον άνθρωπο, τον άνθρωπο και το συνάνθρωπό του και ανάμεσα στον άνθρωπο και τον ίδιο του τον εαυτό θεραπεύεται. Ζώντας μια ευχαριστιακή ζωή, ζούμε στην καθολικότητα της Αγάπης Του, η οποία διαχέεται σε ολόκληρο το σύμπαν. Σε μια ευχαριστιακή κοινότητα, μπορούμε να συμμετέχουμε με τέτοιον τρόπο που μαζί Του να «είμαστε διαμελισμένοι και διαμερισμένοι, διαμελισμένοι αλλά ποτέ διαιρούμενοι, εσθιόμενοι αλλά ουδέποτε δαπανώμενοι», ζώντας μέσα στην Αγιοσύνη Του. Εκείνοι που αρνούνται να βιώσουν αυτή τη διάδοση της Αγάπης παραμένουν απομονωμένοι και σε ύστατη μοναξιά.
Ζητώντας από εσάς να ζείτε μέσα στη διχοτόμηση του να είστε πολίτες του κόσμου και μέλη της Εκκλησίας, η Μητέρα Εκκλησία – ο Οικουμενικός Θρόνος - αναγνωρίζει τη μοναξιά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζετε ως νέοι άνθρωποι. Στην πραγματικότητα, όχι μόνο αναγνωρίζει αυτά τα προβλήματα, αλλά μπορεί ειλικρινά να πει ότι, κι εκείνη, επίσης, νιώθει σαν ξένος που υποφέρει από τις δυσκολίες που έχουν παρουσιαστεί στην ιστορία, και βιώνει τη μοναξιά με πολλούς τρόπους. Γνωρίζοντας ότι δεν υπάρχουν εύκολοι τρόποι για να θεραπεύσετε τον πόνο της μοναξιάς, σας προσκαλεί να εισέλθετε στο ταμείο της καρδιάς σας και να αναζητήσετε τη μοναδικότητα που ο καθένας από εσάς φέρει ως παιδί του Θεού. Σας ζητά να ταυτιστείτε με τον Χριστό, τον Ξένο, «που (όπως ψάλουμε τη Μεγάλη Παρασκευή), από βρέφος, ως ξένος που ήταν, έζησε σαν ξένος στον κόσμο, που γνωρίζει πώς να φιλοξενεί τους φτωχούς και τους ξένους, αποξενώθηκε από τον κόσμο, και σαν ξένος που ήταν, δεν είχε που να γείρει το κεφάλι του».
Προσφέροντάς σας φιλοξενία, η Μητέρα Εκκλησία σας ζητά να εξέλθετε από τον εαυτό σας και να εισέλθετε σε μια ζωή φιλοξενίας μέσα στα πλαίσια της Ευχαριστιακής κοινότητας των πιστών. Θέλει να σας διαβεβαιώσει ότι δεν είστε τελείως μόνοι, ότι ο Πατέρας σας είναι κοντά. Μείνετε σταθεροί στην πίστη σας και καλλιεργήστε την ελπίδα σας. Θα υπάρξουν πολλές ομάδες και κοινότητες που θα προσπαθήσουν να σας δελεάσουν και να σας υποσχεθούν διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους, ως εκ θαύματος, θα απαλύνετε την ψυχή σας από τη μοναξιά. Μπορεί ακόμη να βιώσετε μοναξιά μέσα στη σφαίρα της Εκκλησίας και να αποθαρρυνθείτε. Εδώ, μην ξεχνάτε ότι η Χριστιανική κοινότητα είναι μια κοινότητα που προσδοκεί. Ζει με τη χαρά της Βασιλείας αλλά περιμένει, επίσης, και τον ερχομό του Χριστού, ο οποίος θα είναι «τα πάντα για όλους». Μέχρι να ζήσουμε αυτή την πραγματικότητα, καμία σχέση δεν θα μας πληρεί τελείως. Μέχρι να φτάσουμε ολοκληρωτικά στη Νέα Ιερουσαλήμ, δεν θα μπορούμε να αποφύγουμε τη φθορά που προκαλείται από τη μοναξιά που νιώθουμε, τον πόνο της απόρριψης και του χωρισμού. Μέσα όμως από όλα αυτά, ο Χριστός μας καθησυχάζει λέγοντάς μας «Αυτούς να μη φοβόσαστε, δεν θα σας νικήσουν, γιατί καθώς είπα: Δεν σας αποχωρίζουμε. Εγώ κοντά σας βρίσκομαι και μη φοβάστε τίποτα»
Υπάρχει ένα σημαντικό επίπεδο μοναξιάς στις κοινές εμπειρίες των ανθρώπων που δεν είναι όμως καθολικό. Σ’ αυτό το πρώτο επίπεδο, εκείνοι που έχουν ευλογηθεί με μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή, με επαγγελματική επιτυχία, με συνάδελφους που είναι και φίλοι, μπορεί να μην αισθάνονται τόσο μόνοι όσο εκείνοι που είναι αποκομμένοι από τις οικογένειές τους και τα αγαπημένα τους πρόσωπα, όπως οι άστεγοι ή αυτοί που υποφέρουν από φτώχεια, οι απόκληροι της κοινωνίας ή οι πληγωμένοι από πολέμους.
Υπάρχει, επίσης, ένα ακόμη επίπεδο μοναξιάς που είναι κοινό σε όλους μας. Πρόκειται για τη μοναξιά ως «καθολική» ανθρώπινη εμπειρία. Βέβαια, υπάρχουν παραλλαγές σχετικά με αυτή την εμπειρία. Κάποια πράγματα που κάνουν τους ανθρώπους στη Δύση να νιώθουν μοναξιά δεν κάνουν άλλους στην Ανατολή να νιώθουν μόνοι. Υπάρχει ένα είδος μοναξιάς που πολλές γυναίκες βιώνουν (την οποία πολλοί άνδρες δυσκολεύονται να καταλάβουν), όπως ακριβώς και ένα είδος μοναξιάς που βιώνουν οι άνδρες (την οποία κάποιες γυναίκες αδυνατούν να κατανοήσουν). Εμείς, ως μεγαλύτεροι, βιώνουμε τη μοναξιά με διαφορετικό τρόπο από εσάς που είστε νεότεροι, και το γεγονός ότι δεν μπορούμε να αισθανθούμε πλήρως αυτή τη διαφορά είναι μια από τις σημαντικότερες αιτίες για το χάσμα των γενεών. Για να μπορέσουμε να γεφυρώσουμε αυτό το χάσμα, πρέπει όλοι να κατανοήσουμε ότι, σε όλα τα στάδια της ζωής μας, ο καθένας μας προσπαθεί να εμβαθύνει στο ίδιο το μυστήριο της ανθρώπινης συνείδησης: «Ποιος είμαι; Που ανήκω; Ποιον μπορώ να εμπιστευτώ;» Απαντώντας σε αυτά τα ερωτήματα, προσπαθούμε όλοι να επιβεβαιώσουμε την προσωπική μας ύπαρξη σε σχέση με τον κόσμο γύρω μας. Παλεύουμε να ισορροπήσουμε τη μοναδικότητα του εαυτού μας (του δικού μας «Εγώ») με τον κόσμο των διαπροσωπικών σχέσεων (το «Εμείς»), και να συνειδητοποιήσουμε τα όρια και τους περιορισμούς της ανθρώπινης κατάστασής μας. Αυτό που είναι κοινό για όλους μας σε αυτή την αναζήτηση της προσωπικής ταυτότητας είναι ότι συναντάμε τον αποχωρισμό και το θάνατο, τη νοσταλγία και τη μοναξιά. Το χειρότερο από όλα αυτά είναι η μοναξιά.
Τι σημαίνει όμως να είσαι μόνος; Η μοναξιά είναι κάτι περισσότερο από μια εμπειρία. Δεν μπορεί να περιοριστεί σε ένα συγκεκριμένο συναίσθημα ή σε μια ομάδα συναισθημάτων (θλίψη, θυμός, κ.τ.λ.). Είναι μια ανθρώπινη κατάσταση. Το να είσαι άνθρωπος σημαίνει να είσαι μόνος σε κάποιο σκοτεινό και βαθύ μέρος της ψυχής σου που είναι κοινό σε όλους.
Υπάρχει μια θετική πλευρά στο να είσαι μόνος που αποτελεί μια φυσική κατάσταση. Ο καθένας μας είναι μια οντότητα η οποία δεν θα υπάρξει ποτέ ξανά, μια οντότητα που έχει δημιουργηθεί ώστε να ενσωματωθεί στη χάρη και στη Βασίλεια του Θεού. Η φράση του Αγίου Συμεών “μόνος με τον Μόνον” εκφράζει στο έπακρο την έννοια αυτή: εκφράζει μια κατάσταση ύπαρξης. Όταν διαβάζω τη φράση του Αγίου Συμεών, σκέφτομαι πάντα τον Αδάμ και την Εύα στον Παράδεισο, πριν από την Πτώση. Συμμετείχαν ο ένας στη «μοναδικότητα» του άλλου και βίωσαν τη μοναδικότητα του Τριαδικού Θεού, σχηματίζοντας μια καθολική αρμονία μοναδικότητας και ενότητας. Προκειμένου να αναπτυχθούμε σωματικά, ψυχολογικά και πνευματικά, είναι απαραίτητο για εμάς να αντιμετωπίσουμε τη μοναδικότητά μας ως πρόσωπα. Επειδή δεν είμαστε πλέον στον Παράδεισο και ζούμε στην κοσμικότητα αυτού του κόσμου, αυτή η αντιμετώπιση είναι συχνά μια πολύ μοναχική διαδικασία.
Υπάρχει, βέβαια, και μια αρνητική πλευρά στο να είσαι μόνος. Είναι να ζει κανείς χώρια από τους άλλους, κάνοντας έτσι τη μοναξιά μια αφύσικη κατάσταση. Επειδή δεν βρισκόμαστε κοντά στον Κύριο και Δημιουργό μας, σημείο αναφοράς μας έχει γίνει πλέον ο «εαυτός μας». Αρνούμαστε να δούμε τη μοναδικότητά μας σε σχέση με Εκείνον, αρνούμαστε να γίνουμε κοινωνοί της Θεϊκής του Φύσης. Αποκομμένοι από την καθολικότητα της αγάπης Του, παραμένουμε απομονωμένοι και προσπαθούμε μάταια να φτάσουμε την ολοκλήρωση, την πληρότητα και την αρμονία από μόνοι μας και μέσα μας. Επομένως, πιστεύουμε ότι είναι απαραίτητο να καθησυχάζουμε τον εαυτό μας, ότι έχουμε αγγίξει την πληρότητα, πριν να συνδεθούμε αληθινά με τους άλλους. Όλα έξω από τον εαυτό μας γίνονται αντικείμενα που διευκολύνουν την ατομικιστική μας ανάγκη να νιώθουμε πληρότητα. Όλα και όλοι αποτελούν αντικείμενα προς εκμετάλλευση. Εφόσον δεν ζούμε σε καθολική ενότητα με το Θεό, το μυαλό μας λειτουργεί χωριστά από την καρδιά και τη θέλησή μας. Λέμε κάτι, αισθανόμαστε κάτι άλλο και θέλουμε κάτι εξ ολοκλήρου διαφορετικό. Επειδή οι σχέσεις καλλιεργούνται χωριστά από το πλαίσιο της αγάπης, από το μυστήριο της ακατάληπτης αγάπης του Θεού, οι σχέσεις που εμείς καλλιεργούμε γίνονται επιφανειακές και γεμάτες υποκρισία. Κατά συνέπεια συνεχίζουμε μάταια να σχετιζόμαστε με τον εαυτό μας και τον κόσμο, απομένοντας μόνοι με τον εαυτό μας σε έναν κόσμο γεμάτο από μοναξιά, προσπαθώντας να ικανοποιήσουμε τις προσωπικές μας ανάγκες και να επιβεβαιώσουμε την ύπαρξή μας. Έτσι, ο άνθρωπος σήμερα μοιάζει με πελεκάνο ερημικό, με νυχτοκόρακα μέσα στα χωράφια. Έχει μείνει ξάγρυπνος σαν το σπουργίτι πάνω στη στέγη και οι συνάνθρωποί του τον χλευάζουν. (Ψαλμοί 101:7-9).
Ο μοναχικός άνθρωπος ζει μια κενότητα. Αυτό είναι και το κυριότερο πρόβλημα του σύγχρονου ανθρώπου. Πολλοί είναι εκείνοι που δεν ξέρουν τι θέλουν. Μπορεί να φαίνεται ότι θέλουν τα πάντα, αλλά έτσι εκφράζουν το κενό τους. Μπορεί ακόμη να μιλάνε για το τι «πρέπει» ή τι «δεν πρέπει» να κάνουν ή να θέλουν. Αλλά και σ’ αυτή την περίπτωση, επίσης, είναι προφανές ότι στην πραγματικότητα δεν έχουν αρχές και αξίες καλά εδραιωμένες μέσα τους, ότι δεν έχουν μια ολοκληρωμένη αίσθηση της πραγματικότητας των προσωπικών τους στόχων. Συχνά δεν έχουν ξεκάθαρη ιδέα του τι αισθάνονται. Είναι, επίσης, προφανές ότι δεν μπορούν να επιλέξουν. Επομένως, παρασύρονται από όλους και όλα που μπορούν να τους επηρεάσουν. Ένας τρόπος με τον οποίο μπορεί ο σημερινός άνθρωπος να αντιμετωπίσει το κενό που νιώθει είναι αναζητώντας κάποιο προσωπικό «γκουρού», ένα προσωπικό ίνδαλμα που θα τον ανακουφίζει από την ευθύνη να επιλέγει και να αποφασίζει για τον εαυτό του. Αλλά, αντί να βρει κάποιον που θα τον βοηθήσει να συνειδητοποιήσει ποιος είναι ως πρόσωπο, προτιμάει να βρει κάποιον που θα του πει ποιος να είναι. Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος προσπαθεί να ξεπεράσει τη μοναχικότητα και τη ματαιότητά του στις μέρες μας είναι μέσα από την εμμονή του όσον αφορά στις σεξουαλικές ανησυχίες, όχι τόσο με το να συνάπτει ερωτικές σχέσεις, όσο κυρίως με το να αποκτάει σεξουαλικές εμπειρίες. Ένας τρίτος τρόπος με τον οποίο προσπαθεί να γεμίσει το κενό του είναι δημιουργώντας διαπροσωπικές σχέσεις χωρίς όρια. Θέτει στις σχέσεις του μη ρεαλιστικές προσδοκίες με τρόπο που στη συνέχεια να γίνονται αποπνικτικές και να αποτελούν εμπόδιο στην ανάπτυξή του. Και οι τρεις προσπάθειες για να θεραπεύσει τη μοναχικότητα και τη ματαιότητα που νιώθει τον γεμίζει με μεγαλύτερο κενό καθώς και άδεια συναισθήματα, απογοήτευση και τρόμο. Επομένως, όπως λέει ο T.S. Elliot, ο άνθρωπος γίνεται «μια μορφή χωρίς σχήμα, σκιά χωρίς χρώμα, παραλυμένη δύναμη, γνέψιμο χωρίς κίνηση». Εξαιτίας αυτής της παραλυμένης δύναμης και του γνέψιμου χωρίς κίνηση, ο μοναχικός και κενός άνθρωπος αισθάνεται αδύναμος να κάνει κάτι αποτελεσματικό για τη ζωή του. Εξαιτίας της αδυναμίας του, αισθάνεται ότι απειλείται. Η ίδια αίσθηση αδυναμίας, το μόνο που καταφέρνει είναι να ενισχύει το αίσθημά της απογοήτευσης και της ματαιότητάς του. Εφόσον δεν υπάρχει διαφορά όπως κι αν νιώθει, πολύ γρήγορα σταματάει να θέλει ή να αισθάνεται, σηκώνοντας ένα τείχος ανάμεσα σε αυτόν και τα πιο πολύτιμα αγαθά της ανθρώπινης ζωής. Σε αυτό το στάδιο, έρχεται αντιμέτωπος με την αγωνία του θανάτου, την αγωνία της μη ύπαρξης, την αγωνία της απώλειας της υπάρξεώς του. Έτσι, η μοναχικότητα και η ματαιότητα που νιώθουμε μας φέρνουν πρόσωπο με πρόσωπο με τον ίδιο το θάνατο, σε σωματικό, ψυχολογικό και πνευματικό επίπεδο. Δεν υπάρχει απορία ότι αυτά που χαρακτηρίζουν το σύγχρονο άνθρωπο είναι η εμμονή του και οι ανασφάλειές του σε σχέση με το θάνατο. Είναι ενδιαφέρον ότι η διαφημιστική πινακίδα που ανέφερα στην αρχή της ομιλίας μου αφορούσε μια ασφαλιστική εταιρία. Μα, δεν υπάρχει μεγαλύτερη μοναξιά από το να περάσεις την εμπειρία του θανάτου μόνος σου.
Καθώς ενηλικιωνόμαστε και περνάμε μέσα από την περίοδο της εφηβείας, η μοναξιά και η κενότητα που νιώθουμε είναι περισσότερο παρούσες. Στην πραγματικότητα, η μοναχικότητα είναι ενδεχομένως το πιο χαρακτηριστικό σημάδι της εφηβικής ζωής, καθιστώντας τη μια από τις δυσκολότερες περιόδους της ανάπτυξης. Την περίοδο της εφηβείας είμαστε σε διαδικασία απόκτησης. Προσπαθούμε να αποκτήσουμε ένα αίσθηση κυριαρχίας στο σώμα μας που αλλάζει. Προσπαθούμε να αποκτήσουμε μια αίσθηση ανεξαρτησίας από την παιδική ηλικία, αγωνιζόμενοι να διακρίνουμε τι είναι σε αυτή τη φάση επιθυμητό, αναγκαίο, και κατάλληλο για τον εαυτό μας σε σχέση με το άμεσο οικογενειακό μας περιβάλλον και τον κοινωνικό μας περίγυρο. Τα ερωτήματα «Ποιος είμαι; Πόσο καλός είμαι; Είμαι ικανός να αγαπήσω και να αγαπηθώ;» είναι αγωνιώδη ερωτήματα που περνούν διαρκώς από το μυαλό μας. Αμφιταλαντευόμαστε ανάμεσα στην ανάγκη για αυτοαποδοχή και την ανάγκη να γινόμαστε αποδεκτοί από τους άλλους. Νιώθουμε την ανάγκη να επιβάλλουμε τον εαυτό μας, αλλά συγχρόνως να κρατήσουμε την παιδικότητά μας, ενώ άλλοι απαιτούν να είμαστε πιο υπεύθυνοι. Επομένως, υπάρχει ένα μεγαλύτερο αίσθημα αβεβαιότητας, ένας μεγαλύτερος φόβος αποτυχίας και απόρριψης, ένα αίσθημα ενοχής, και μια μεγαλύτερη ανάγκη για εμπιστοσύνη, επιβεβαίωση, ενθάρρυνση, οικειότητα και τρυφερότητα. Γι’ αυτό η φιλία είναι τόσο σημαντική σε αυτή την περίοδο της ζωής μας. Χωρίς τη φιλία, είναι αδύνατο να αντιμετωπίσουμε αυτά τα διλήμματα και τις προκλήσεις, ενώ, στην αναζήτησή μας για φιλία, ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις προσωπικές μας δυσκολίες και ανεπάρκειες. Εξαιτίας της προσωπικής μας αβεβαιότητας, εξαρτώμαστε και πολλές φορές παρασυρόμαστε τελείως από ορισμένες ομάδες «φίλων» από τις οποίες προσπαθούμε να αντλήσουμε αξίες, ήθη και ό,τι έχει προβληθεί ως “in” (αποδεκτό). Πολύ συχνά, οι φιλίες που αναζητούμε και ποθούμε δεν επιτυγχάνονται ποτέ. Είναι καταπληκτικό πως, την ώρα που η αποδοχή και η οικειότητα είναι τόσο αναγκαίες, υπάρχει τόσο μεγάλη απόρριψη και πόνος. Σήμερα, οι φιλίες έχουν γίνει πιο δύσκολες και σπάνιες. Σε έναν κόσμο όπου υπάρχει τέτοια έλλειψη εμπιστοσύνης, η έλλειψη φιλίας είναι ακόμη πιο προφανής. Στην πραγματικότητα, ζούμε σε μια εποχή όπου μας λένε με κάθε τρόπο και σε κάθε φάση ότι δεν πρέπει να δείχνουμε εμπιστοσύνη σε κανέναν! “Σε ποιον μπορώ να μιλήσω, τι μπορώ να πω;” Αυτού του είδους οι απορίες το μόνο που κάνουν είναι να αυξάνουν την έλλειψη νοήματος και την απάθεια. Για εσάς που είστε στην εφηβεία σήμερα, αυτές οι απορίες δεν μπορούν παρά να αυξήσουν το αίσθημα της ανασφάλειας και της μοναξιάς σας. Γενικά, σήμερα φαίνεται ότι δεν υπάρχουν ισχυρές κοινότητες στις οποίες μπορείτε να ακουμπήσετε, δεν υπάρχουν ορατά ιδανικά για τα οποία να αγωνιστείτε, δεν έχετε κάποιο ρεαλιστικό πρότυπο το οποίο να προσπαθήσετε να διατηρήσετε και να ενισχύσετε, ούτε κάποια βεβαιότητα ότι οι στόχοι και τα όνειρά σας θα εκπληρωθούν με κάποιο τρόπο. Έτσι, οδηγείστε συχνά στο θυμό, την επανάσταση και τη φυγή.
Μέσα σ’ αυτό το αίσθημα μοναξιάς, ματαιότητας και δυσπιστίας, η Μητέρα Εκκλησία μάς καλεί εδώ για να δούμε πώς μπορούμε να γίνουμε «Μέλη της Εκκλησίας – Πολίτες του Κόσμου». Με μια πρώτη ματιά, η διχοτόμηση αυτού του θέματος περικλείει σίγουρα ένα αίσθημα μοναξιάς. Ως μέλη της Εκκλησίας καλούμαστε να παραμείνουμε μέσα στον κόσμο αλλά να μην είμαστε «εκ του κόσμου», υποθέτοντας μια αίσθηση διαχωρισμού. Όντας πολίτες του κόσμου στον οποίο ζούμε τώρα, έναν κόσμο μίσους, εκμετάλλευσης και καιροσκοπισμού, δεν μπορούμε παρά να τρέφουμε αισθήματα φόβου, κενότητας και απογοήτευσης. Εντούτοις, στα πλαίσια της διχοτόμησης του θέματος του συνεδρίου μας, υπάρχει κάποιο μήνυμα ελπίδας και λύτρωσης, δεδομένου, ότι μας παρέχεται ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη μοναξιά μας.
Η ορθόδοξη ζωή, όπως εκφράζεται με την ασκητική και λειτουργική της παράδοση, βοηθά τον άνθρωπο να δει και να αντιμετωπίζει το υπαρξιακό κενό και τη μοναξιά του με δημιουργικό τρόπο. Δεν μας επιτρέπει να αποφύγουμε τη μοναχικότητα της ανθρώπινης ύπαρξής μας. Ο ρόλος μας ως Εκκλησία είναι να βγάλουμε τον άνθρωπο από τη μοναξιά του και να τον εντάξουμε σε μια κοινότητα μέσα στην οποία να μπορεί να εκπληρώσει και να εκφράσει τη μοναδικότητά του στο πλαίσιο της Αλήθειας μέσω της κοινωνίας. Έτσι, χρειάζεται να γίνουμε φίλοι με όλους, όπως λέει ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος, αλλά να παραμένουμε μόνοι. Ο Ισαάκ μας λέει στη συνέχεια, πάντως, ότι πρέπει να υπάρξει κάποιο διάστημα χωρίς ανταπόδοση, φυσική ή υπερφυσική. Προκειμένου ο κόσμος να αναζητήσει το Θεό και την Αλήθεια, είναι απαραίτητη η ύπαρξη του κόσμου μέσα στον όποιο υπάρχει το κενό. Αναφέρει ότι, αντί να δίνουμε άμεσες λύσεις στο πρόβλημα του ανθρώπου, πρέπει να του δίνουμε την ευκαιρία να παίρνει το ρίσκο να έρθει σε επαφή με τον εαυτό του, να επιχειρεί να έρθει σε επαφή με το κενό και τον θάνατο. Η αγάπη για την Αλήθεια σημαίνει την αντοχή απέναντι στο κενό μας και συνεπώς την αποδοχή της πραγματικότητας του θανάτου.
Κάτι τέτοιο μπορεί να καλλιεργηθεί στο ταμείο μας (στον ιδιαίτερο εσωτερικό και ιερό μας χώρο) μέσω της ησυχίας. Μόνο όταν κάποιος απομονωθεί στο ταμείο του μπορεί να έρθει σε επαφή με το κενό που αισθάνεται και το κενό αυτού του κόσμου. Μόνο τότε μπορεί να αποχωριστεί τον υλικό κόσμο. Προκειμένου να πετύχει αυτή την αποδέσμευση, πρέπει να βιώσει πόνο χωρίς να παρηγορηθεί με απόλυτα ανθρώπινους όρους. Τότε λοιπόν κατέρχεται η Άρρητη Παρηγοριά. Όταν εισέλθουμε στο ταμείο μας και βιώσουμε ότι είμαστε μόνοι, σιγά-σιγά βιώνουμε τη μοναδικότητά μας ως υιοί και θυγατέρες του Θεού. Τότε, όπως και ο Χριστός, μπορούμε να πούμε ότι, ακόμη κι αν είμαστε μόνοι σ’ αυτόν τον κόσμο, δεν είμαστε μόνοι μας διότι ο Πατέρας είναι μαζί μας (Ιωάννου 16:13).
Εάν δεν παραμείνουμε στην ησυχία του ταμείου μας και δεν αποδεχτούμε τη μοναξιά μας, τότε οι σχέσεις μας γίνονται απαιτητικές, επίμονες και άπληστες, γεμάτες ναρκισσισμό. Δεν θα βιώσουμε ποτέ τη μοναδικότητά μας ενώπιον του Δημιουργού μας. Δεν θα μπορέσουμε ποτέ να αποδεχθούμε πόσο πραγματικά ξένοι είμαστε σε αυτό το μάταιο και υλιστικό κόσμο. Μέσα στη μόνωσή μας, αποκτούμε μια αίσθηση της δικής μας προσωπικής ιστορίας στο πλαίσιο της ιστορίας της σωτηρίας. Μ΄ αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να συμβιβαστούμε με το παρελθόν μας, να συγχωρέσουμε και να αγαπήσουμε. Στην ησυχία του ταμείου μας, μπορούμε να ακούσουμε το κάλεσμα της Εκκλησίας – της κοινωνίας του Αγίου Πνεύματος. Συνειδητοποιώντας ότι είμαστε ξένοι σε αυτό τον κόσμο, με καρδιά συντετριμμένη και τεταπεινωμένη, διακρίνουμε τον πόνο στον κόσμο γύρω μας, αλλά παρόλα αυτά, μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα δώρα και τα ταλέντα που μας έχουν προσφερθεί, τα γνωστά και άγνωστα, και να στραφούμε προς την ευχαριστία και τη φιλοξενία.
Σήμερα, είμαστε τόσο οχυρωμένοι πίσω από τη μιζέρια μας διότι είμαστε τόσο δεμένοι με τα πράγματα αυτού του κόσμου. Ζούμε με τόση ζήλεια και δυσπιστία που δεν αναγνωρίζουμε τα δώρα και τα ταλέντα που έχουμε λάβει, και συνεπώς, δεν μπορούμε να αποδεχθούμε τα δώρα και τα ταλέντα των άλλων. Είμαστε σε επιφυλακή και αδυνατούμε να δείξουμε ευγνωμοσύνη. Έτσι, δεν αφήνουμε χώρο στον Χριστό να ζήσει μέσα μας και να μας προσφέρει την Αγάπη Του και δεν είμαστε ικανοί να αποδεχτούμε και να αγαπήσουμε τους άλλους. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει ότι αυτός είναι ο λόγος για την αίρεση – να μη μπορεί κανείς να ζήσει μέσα στην καθολικότητα της Αγάπης Του: «επειδή δεν αγαπούσαν τους αδελφούς τους, φθονούσαν εκείνους που ευημερούσαν, από τον φθόνο γεννήθηκε ο πόθος για δύναμη και εξουσία, και από τον πόθο για εξουσία γεννήθηκε η αίρεση».
Η έννοια της ευχαριστίας και της φιλοξενίας είναι να δημιουργηθεί χώρος στον εαυτό μας ώστε οι άλλοι να μπορούν να ζήσουν μέσα μας. Μόνο με αυτόν τον τρόπο η μοναδικότητά μας μπορεί να τελειοποιηθεί. Με αυτόν τον τρόπο, ομοιάζουμε στον Χριστό, «ο οποίος είναι ο προσφέρων και προσφερόμενος, προσδεχόμενος και διαδιδόμενος». Μέσω της φιλοξενίας και της Ευχαριστίας, η αποξένωση ανάμεσα στο Θεό και τον άνθρωπο, τον άνθρωπο και το συνάνθρωπό του και ανάμεσα στον άνθρωπο και τον ίδιο του τον εαυτό θεραπεύεται. Ζώντας μια ευχαριστιακή ζωή, ζούμε στην καθολικότητα της Αγάπης Του, η οποία διαχέεται σε ολόκληρο το σύμπαν. Σε μια ευχαριστιακή κοινότητα, μπορούμε να συμμετέχουμε με τέτοιον τρόπο που μαζί Του να «είμαστε διαμελισμένοι και διαμερισμένοι, διαμελισμένοι αλλά ποτέ διαιρούμενοι, εσθιόμενοι αλλά ουδέποτε δαπανώμενοι», ζώντας μέσα στην Αγιοσύνη Του. Εκείνοι που αρνούνται να βιώσουν αυτή τη διάδοση της Αγάπης παραμένουν απομονωμένοι και σε ύστατη μοναξιά.
Ζητώντας από εσάς να ζείτε μέσα στη διχοτόμηση του να είστε πολίτες του κόσμου και μέλη της Εκκλησίας, η Μητέρα Εκκλησία – ο Οικουμενικός Θρόνος - αναγνωρίζει τη μοναξιά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζετε ως νέοι άνθρωποι. Στην πραγματικότητα, όχι μόνο αναγνωρίζει αυτά τα προβλήματα, αλλά μπορεί ειλικρινά να πει ότι, κι εκείνη, επίσης, νιώθει σαν ξένος που υποφέρει από τις δυσκολίες που έχουν παρουσιαστεί στην ιστορία, και βιώνει τη μοναξιά με πολλούς τρόπους. Γνωρίζοντας ότι δεν υπάρχουν εύκολοι τρόποι για να θεραπεύσετε τον πόνο της μοναξιάς, σας προσκαλεί να εισέλθετε στο ταμείο της καρδιάς σας και να αναζητήσετε τη μοναδικότητα που ο καθένας από εσάς φέρει ως παιδί του Θεού. Σας ζητά να ταυτιστείτε με τον Χριστό, τον Ξένο, «που (όπως ψάλουμε τη Μεγάλη Παρασκευή), από βρέφος, ως ξένος που ήταν, έζησε σαν ξένος στον κόσμο, που γνωρίζει πώς να φιλοξενεί τους φτωχούς και τους ξένους, αποξενώθηκε από τον κόσμο, και σαν ξένος που ήταν, δεν είχε που να γείρει το κεφάλι του».
Προσφέροντάς σας φιλοξενία, η Μητέρα Εκκλησία σας ζητά να εξέλθετε από τον εαυτό σας και να εισέλθετε σε μια ζωή φιλοξενίας μέσα στα πλαίσια της Ευχαριστιακής κοινότητας των πιστών. Θέλει να σας διαβεβαιώσει ότι δεν είστε τελείως μόνοι, ότι ο Πατέρας σας είναι κοντά. Μείνετε σταθεροί στην πίστη σας και καλλιεργήστε την ελπίδα σας. Θα υπάρξουν πολλές ομάδες και κοινότητες που θα προσπαθήσουν να σας δελεάσουν και να σας υποσχεθούν διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους, ως εκ θαύματος, θα απαλύνετε την ψυχή σας από τη μοναξιά. Μπορεί ακόμη να βιώσετε μοναξιά μέσα στη σφαίρα της Εκκλησίας και να αποθαρρυνθείτε. Εδώ, μην ξεχνάτε ότι η Χριστιανική κοινότητα είναι μια κοινότητα που προσδοκεί. Ζει με τη χαρά της Βασιλείας αλλά περιμένει, επίσης, και τον ερχομό του Χριστού, ο οποίος θα είναι «τα πάντα για όλους». Μέχρι να ζήσουμε αυτή την πραγματικότητα, καμία σχέση δεν θα μας πληρεί τελείως. Μέχρι να φτάσουμε ολοκληρωτικά στη Νέα Ιερουσαλήμ, δεν θα μπορούμε να αποφύγουμε τη φθορά που προκαλείται από τη μοναξιά που νιώθουμε, τον πόνο της απόρριψης και του χωρισμού. Μέσα όμως από όλα αυτά, ο Χριστός μας καθησυχάζει λέγοντάς μας «Αυτούς να μη φοβόσαστε, δεν θα σας νικήσουν, γιατί καθώς είπα: Δεν σας αποχωρίζουμε. Εγώ κοντά σας βρίσκομαι και μη φοβάστε τίποτα»
